autorka: Alicja Kosiba-Lesiak
Zanim na ziemiach śląskich usłyszano o nazwiskach Heinitza, Redena, Baildona, Goduli i innych przemysłowców związanych z górnictwem i hutnictwem, już w XIII wieku bezimienni pionierzy górnictwa przybyli tutaj ze swymi żelazkami i pyrlikami. Znacznie później zaczęli się licznie osiedlać w Tarnowicach, niewielkiej osadzie, wokół której powstawały tereny wydobywcze z odkrywkami, szybami, chodnikami, dzięki czemu gospodarka rozwijała się szybko a osada rosła.
Gdy więc z początkiem XVI wieku górnictwo w tych okolicach zaczynało podupadać, a podatki przynosiły panującym coraz mniejsze dochody, władcy tych ziem wydali wiele przywilejów, które zmierzały do uspokojenia sytuacji gospodarczej oraz pobudzenia rozwoju gospodarki. I tak potomek Piastów, Jan Opolski, oraz margrabia Jerzy Hohenzollern, krewny Jagiellonów, w dniu 30 kwietnia 1526, w Bytomiu, wydali przywilej górniczy, który w oryginale spisanym po niemiecku nie zachował się do dzisiaj. Dotyczył wielu osad i miast śląskich i miał zachęcać górników do prac wydobywczych oraz nadawał im tzw. wolność górniczą („Bergfreiheit”).
Drugi dokument, „Ordunek gorny” (Horni pravo, Bergordnung) wydany 15 listopada 1528 roku, był do pierwszego podobny, gdyż m.in. zawierał jego tekst a także nawiązywał do śląskich praw zwyczajowych i polskiego prawa górniczego. Wydany został w języku niemieckim i oparto go na prawie frankońskim, ponieważ gwarkowie przybywali tu przede wszystkim z okolic Ansbach (z Frankonii) a więc posługiwali się językiem niemieckim. Później przełożono „Ordunek” na język polski. Zawierał 72 artykuły opisujące administrację i organizację górnictwa oraz procesy wydobycia i przetwarzania rud. Uznaje się go za pierwszą ustawę górniczą, która między innymi nadawała gwarkom swobodę (wolność) podatkową.
A gdy minął okres wolności górniczej, inny Hohenzollern, Jerzy Fryderyk von Ansbach, w dniu 25 lipca1562 r. nadał osadzie górniczej Tarnowice herb miejski, tym samym czyniąc ją miastem, w którym mieszkali i pracowali gwarkowie i górnicy, a do którego przybywali i osiedlali się rzemieślnicy, kupcy i przedstawiciele innych zawodów. W roku 2012 Tarnowskie Góry obchodzą jubileusz 450 lat nadania herbu, a Rada Miejska ogłosiła ten rok Rokiem Jubileuszowym.
Zamocowany między długimi drzewcami płat materiału z napisem mówiącym o „Ordunku gornym” niosą w pochodzie członkowie Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Odgrywają role gwarków i górników, przebrani w stroje kopaczy, sztygarów, szychtmistrzów, a wśród nich idzie gorny hetman, żupnik, olbornik. SMZT przed 55 laty było inicjatorem corocznych obchodów Dni Gwarków oraz zainicjowało przez ten czas wiele innych cennych przedsięwzięć.
